Geologia “in situ”: irteera geologikoak egiteko baliabideak eskaintzen. (108)
| Fasea | Ordu | Modalitatea | Hastapen | Final | Ordutegia | Asteko egunak |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 22 | D - Presentziala eskola-ordutegitik kanpo | 2023/09/15 | 2023/10/20 | 16:00-20:00 | Or |
| 2 | 8 | D - Presentziala eskola-ordutegitik kanpo | 2023/10/28 | 2023/10/28 | 09:00-17:00 | Lr |
Kurtsoaren egitaraua berezia da gehiena mendian ematen baita. Irakasleek helarazitako iradokizunak baliatuz jakin badakigu askok geologiaren arlo praktikoa lantzeko eta geología ikasgeletatik kanpo lantzeko tresna eta baliabideen falta dutela. Horregatik ikastaroaren gehiengoa (26 ordu) mendian bertan landuko da, ikasgelan lantzen diren hainbat kontzeptu eta arlo teorikoek duten esanahia eta jatorria aztertuz. Geologiako gaiek gehienetan biologoek lantzen dituztela jakinik, baliabideak eman nahi dizkiegu geología erakargarriago eta interesgarriago egiteko. Geologoei aldiz, kontzeptuak errepasatzeko eta irteera-geologikoak beldurrik gabe prestatzeko baliabideak eskeini nahi dizkiegu. Gelan lantzen diren kontzeptu teoriko ugari mendian era erakargarriago batean jorratzeko aukerak zabaldu nahi ditugu.
Horrela, bost irteera geologiko iradokitzen dira, bakoitzak arlo eta kontzeptu oso desberdinak jorratzen ditu, geologiak lantzen dituen gaien abanikoa oso zabala dela erakusteko. Gainera guztiek dute esanahi berezia Euskal Herriaren bilakaera geologiko zein historikoan eta batzuetan aktualitate handiko gaiei buruz eztabaidatzeko aukera ematen dute ere. Lehenengo laurak ostiral arratsaldetan burutuko dira, irakasleak lana bukatu eta toki bakoitzera iristeko behar duten denboraren arabera, 15:30-tatik 20:00-ra, gutxi gora behera. Azkeneko irteera egun osokoa izango da, larunbatean egingo da eta 9:00tatik 18:00 ra izango da.
- Gaitasun zientifikoa
- Ikasten eta pentsatzeko ikastea
- Aditua gelan ikasteko egoerak proposatzeko, aplikatzeko eta ebaluatzeko
- Aditua gelan ikasteko prozesuak ikertzeko, berritzeko, garatzeko eta ebaluatzeko, praktikari buruzko hausnarketatik
- Aditua zeharkako eta diziplina gaitasunekin loturiko prozedurak eta jarrerak erakusteko
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (1. eta 2.) Natura Zientziak irakasleak
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (3. eta 4.) eta Batxilergoa Biologia eta Geologia irakasleak
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (3. eta 4.) eta Batxilergoa Dibersifikazioa Zientifiko-Teknologika irakasleak
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (3. eta 4.) eta Batxilergoa Fisika eta Kimika irakasleak
- H.H.Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza Zientifiko-Teknologiko irakasleak
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (1. eta 2.) Natura Zientziak irakasleak
- Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (3. eta 4.) eta Batxilergoa Biologia eta Geologia irakasleak
Kurtsoaren egitaraua berezia da gehiena mendian ematen baita. Irakasleek helarazitako iradokizunak baliatuz jakin badakigu askok geologiaren arlo praktikoa lantzeko eta geología ikasgeletatik kanpo lantzeko tresna eta baliabideen falta dutela. Horregatik ikastaroaren gehiengoa (26 ordu) mendian bertan landuko da, ikasgelan lantzen diren hainbat kontzeptu eta arlo teorikoek duten esanahia eta jatorria aztertuz. Geologiako gaiek gehienetan biologoek lantzen dituztela jakinik, baliabideak eman nahi dizkiegu geología erakargarriago eta interesgarriago egiteko. Geologoei aldiz, kontzeptuak errepasatzeko eta irteera-geologikoak beldurrik gabe prestatzeko baliabideak eskeini nahi dizkiegu. Gelan lantzen diren kontzeptu teoriko ugari mendian era erakargarriago batean jorratzeko aukerak zabaldu nahi ditugu.
Horrela, bost irteera geologiko iradokitzen dira, bakoitzak arlo eta kontzeptu oso desberdinak jorratzen ditu, geologiak lantzen dituen gaien abanikoa oso zabala dela erakusteko. Gainera guztiek dute esanahi berezia Euskal Herriaren bilakaera geologiko zein historikoan eta batzuetan aktualitate handiko gaiei buruz eztabaidatzeko aukera ematen dute ere. Lehenengo laurak ostiral arratsaldetan burutuko dira, irakasleak lana bukatu eta toki bakoitzera iristeko behar duten denboraren arabera, 15:30-tatik 20:00-ra, gutxi gora behera. Azkeneko irteera egun osokoa izango da, larunbatean egingo da eta 9:00tatik 18:00 ra izango da.
1. irteera: La Arboleda mehategien inguruko geologia. Irteera honetan ezker aldeko mehategien eboluzio historikoa deskribatzeaz gain ikuspegi geologiko globala emango zaio. Hasteko inguruko materialak aztertuko dira, nagusiki kareharri urgondarrak eta erakusten dituen fosilak (errudista, koral, chondrodonta,...) eta kereharriek jasandako dolomitizazio prozesua azalduko da. Ondoren mehategian ustiatutako mineral nagusiak ikusi, identifikatu eta deskribatuko dira, ustiaketa-prozesu nagusiak azaltzeaz gain. Denbora izanez gero Gallartako mehategia ikusiko dugu, bertako ezaugarri geologiko nagusiak eta ustiaketaren fase nagusiak azalduz.
2. irteera: Arroka bolkaniko desberdinak eta Euskal Herriko prozesu bolkanikoak. Irteera honetan Euskal herrian dauden azaleramendu bolkaniko espektakularrenetakoak ikusten dira (Elgoibar, Eibar, Soraluze). Gainera flysch sekuentzia batean txertatuta ageri direnez, flyscharen gaian gehiago sakonduko da, eta seriean eragiten dituzten aldaketak (metamorfismoa) aztertu. La Palman gertatutako bolkanketa prozesua aitzaki moduan hartuta, gaur eguneko bolkanismoaren jatorria aztertuko da eta prozesu bolkanikoek gizartean eta Lurran izan dezaketen eraginari buruz ere hitz egingo da.
3. irteera: BARRIKA. Failak, tolesak, arroken deformazioaren jatorria, orogenoak, Pirinioak. Zehar-ebaki bat landuko da eta kartografia geologikoaren printzipio orokorrak aipatu. Toki gutxi daude munduan, Barrikako azaleramenduak bezalakoak erakusten duenik, deformazioarekin lotutako egitura geologikoak aztertzeko.
4. irteera: Aiako harria. Euskal Herriko arroka zaharrenetarikoak aztertuko dira. Lurraldean dauden arroka plutiniko bakarrak, magmen jatorria, magmen nahasketek sortutako egiturak, prozesu plutonikoaren bilakaera, etab. Granitoak inguruko arroketan sortutako ukipen metamorfismoa ere ikusiko dugu eta orogenia Bariskoaren ostean, Euskokantauriar arroko lehenengo materialen metaketa (Buntsandsteineko konglomeratuak eta sedimentu detritikoak
5. irteera: Lagran herritik abiatu eta Cruz del Castillo tontorreraino ikusten diten materialak eta egitura geologikoak aztertuko dira. Prozesu sedimentario itsastarrak deskribatzeaz gain, prozesu orogenikoan zehar, konpresioak eragindako tolesak eta zamalkadurak ikusi eta eskribatuko dira Orogenoaren barne aldeko eta orogenoaren kanpo aldeko eremuak deskribatu, muga kokatu, eta prozesu orogenikoaren esanahia komentatutako dira. Morfologiak eragindako klima zein landaretza aldaketa nola geologiarekin lotuta dauden ere aipatuko da.
Irteerak burutu aurretik klase bat izango da (3 ordutakoa) Euskal Herriko geologiaren inguruan dauden baliabide digitalei buruz eta horiek klaseetan nola erabili daitezkeen azaldu. Asmoa da geobisorea, portal geominero, zein google Earth bezalako plataformak erabiliz geologian erabilera duten hainbat aukera ezagutarazi eta lantzea. Ariketa teoriko zenbait egingo dira klasean eta ondoren ikastaroan zehar burutuko diren irteeretarako astero astero zerbait prestatzea eskatuko zaie ikasleei.
Azken ordu bat erabiliko da, ikastaroan zehar burututako irteera guztien ebaluazioa eta era berean, ikastaroaren ebaluazioa egiteko. Ebaluazioa on line egingo dute ikastaroari buruzko inkesta baten bitartez
| NOIZ | Irailak 15 | Irailak 22 | Irailak 29 | Urriak 6 | Urriak 20 | Urriak 28 |
| NORA | ZTF (Leioako kanpusa) | La Arboleda | Elgoibar-Eibar-Soraluze | Barrika | Aiako Harria | Cruz del Castillo |
| IRAKASLEAK | Arantza Aranburu Arturo Apraiz | Arantxa Bodego Arturo Apraiz | Ainhoa Alonso Arturo Apraiz | Arturo Apraiz | Arantza Aranburu Arturo Apraiz | Arantza Aranburu Arturo Apraiz |
| DENBORA | 3h | 4h 30’ | 4h 30’ | 4h 30’ | 4h 30’ | 8 ordu |
Saio guztiak, hiru ordu izan ezik, mendian egingo dira: arratsalde bi Bizkaian, beste bi Gipuzkoan eta larunbat bat Araban. Lurralde desberdinetan egiten dira zentru desberdinetako irakasleek bere zentrutik gertu irteeraren bat izan dezaketelako. Horrela irteera hori ikasleekin egitea nahiko balite, erraztasunak ematearren.
Lehenengo hiru orduetan, ikastaroa aurkezteaz gain, geologian erabilera izugarria duten baliabide digitalak aurkeztuko dira (geobisorea, Google Eartz, portal geomineroa,...) eta baliabide horiek erabiliz zenbait ariketa burutuko dira. Ondoren irteera baoitze egin aurretik ikasleei eskatuko zaie baliabide horiezk erabiliz zerbait prestatzea.
Irteera bakoitzean arlo bakarra jorratu beharrean (estratigrafia, mineralogia edo paleontologia adibidez) irteerak baimendutako arlo geologiko guztiak jorratuko dira, arlo guztien arteko loturak nabarmenduz. Nahiz eta irteera bakoitzean Heziberri proiektuaren DBH eta Batxilergoko Curriculumeko geologiako gai puntualak jorratu, irteeren helburua askoz zabalagoa da. Geologoek mendian nola lan egiten duten erakustea, Euskal Herriko bilakaera geologikoaren zertzelada nagusiak aipatzea, paisaiaren eta geologiaren arteko lotura zuzena adieraztea, irteera geologikoak nola presta daitezkeen erakustea edo geologiak gizarterako duen interesa islatzea dira beste helburuetako batzuk.
Irteerak ez dira kontakizun hutsa izango, partaideek jarrera aktiboa izango dute, ikusten dutena deskribatzen joango dira eta deskribapen horien arabera irakasleek planteatutako galderak erantzun beharko dituzte. Soilik azkenean, ikusitako guztiaren deskribapen orokorra egingo da eta guztiaren azalpen geologikoa eskainiko da. Hau da, lehendabizi datuak lortuko dira eta ondoren, datuen interpretazioa emango da. Aukera dagoenean (gehienetan) ikasleek ariketa praktikoren bat burutu beharko dute mendian bertan, gero bakoitzak bere ikasleekin landu dezakeena. Irteera bakoitzera gutxienez bi irakasle joango dira ugari eta arlo oso desberdinetakoak direlako bakoitzean lantzen diren kontzeptuak. Horrela, ikasle bakoitzaren interesen arabera arlo desberdinak jorra daitezke aldi berean, eta ikasleek izaten dituzten galdera guztiei era eraginkorrago batean erantzuteko eukera ematen duelako.
Ikastaroaren azken ordua, ikastaroa ebaluatzeko gordeko da. Ez da presentziala izango eta ikastaroari buruzko inkesta entregatu beharko dute, irteera bakoitzaren inguruko eta orokorrean ikastaroari buruzko eritzia plazaratuz, ikastaroa hobetzeko asmoz.
DBH eta Batxilergoan geologia ematen duten irakasleek, gehienak biologoak izaki, ez daude prestatuta irteera geologiko bat landu eta eramateko. Ikastaroan irteera-aukera desberdinak lantzen dira, geologiaren arlo desberdinak jorratzen dituztenak eta irakasle bakoitzak arloaren arabera edo hurbiltasun geografikoaren arabera erabili ahal izango dituenak. Era berean, irakaslei irteera horiek egiteko behar duten materiala eskainiko zaie. Beste alde batetik, irakasle bakoitzak bere zentrutik gertu irteera geologikoren bat prestateko asmoa balu, irteera prestatzeko laguntza eskainiko zaio.
Ikastaroa baliagarria da ere irakasleek klaseak gertuko adibide eta argazkiekin hornitzeko eta bertako bilakaera geologiaren adibideak izateko klasean deskribatzen diren prozesu geologikoak, arrokak edo fosilak lantzen dituztenean. Geologia askoz erakargarriago bihurtzen da gertuko argazki eta adibideak erabiltzen direnean.
Aurreikusitako inpaktua: 15 irakasle ikastaroan, 350 ikasle orotara lehendabiziko hurbilpen batean.
Irakasleen zenbait datu:
Arturo Apraiz. Geologian doktorea. 29 urte geologiako graduan klaseak ematen eta urte guztietan mendiko kanpamenduak egiten.
Arantza Aranburu. Geologian doktorea. 29 urte geologiako graduan klaseak ematen eta urte guztietan mendiko kanpamenduak egiten.
Arantxa Bodego. Geologian doktorea. 12 urte geologiako ikasgaiak ematen Meategi eskolan eta azken urtean Geologiako graduan.
Aurreko hiru irakasleak dira ondorengo bi liburuen editoreak: "Euskokanturiar arroko eboluzio geologikoa" "12 irteera Euskokantauriar arroan zehar".
Ainhoa Alonso. Geologian doktorea. 22 urte geologiako ikasgaiak ematen, sarritan arroka igneoei eta bolkanismoari buruz.
29 urteetan zehar ugari dira irakasleek egin dituzten irteerak Euskokantauriar arroan zehar oso maila desberdineko taldeei, DBH-ko ikasleetatik hasi eta geologia-ikertzaileetaraino. Ondo ezagutzen dute inguruko geologia eta ondo ezagutzen dute mendiko geologia erakusteko metodo egokienak zeintzuk diren.
Material gehigarri modura irteeretan landuko diren kontzeptuak eta arloak azaltzeko erabiliko den material grafikoa oraindino egin gabe dago, aurten toki berriak iradokitzen ditugulako. Aurreko urteetan entregatutako antzeko materiala prestatzen ari gara eta horren adibide modura ihaz erabilitako txostenatariko bat bidaliko da.